سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

17 ژوئن(27 خرداد) به عنوان روز جهانی بیابان زدایی در سراسر جهان نام گذاری شده است و این روز (روز جهانی بیابان زدایی) در کشورهای مختلف گرامی داشته می شود.

پيشروي بيابانها، فروسائي زمين در نواحي خشك، نيمه خشك و مناطق نيمه مرطوب  را دربرمي گيرد و عوامل دخيل در پيدايش آن در وهله اول فعاليتهاي انساني و تغييرات آب و هوا مي باشد. شايان ذكر است كه پيشروي بيابانها به مفهوم توسعه بيابانهاي از پيش موجود نيست.

اين فرآيند در حقيقت به اين دليل رخ مي دهد كه اكوسيستمهاي نواحي خشك كه بيش از يك سوم كره زمين را در بر مي گيرند شديداً  در معرض استفاده بيش از حد و عدم بهره برداري صحيح از زمين قرار دارند. فقر، عدم ثبات سياسي، جنگل زدايي و تخريب جنگلها، چراي بيش از حد دامها و روشهاي نامناسب و نادرست آبياري همگي مي تواند به كاهش ميزان حاصلخيزي زمين بيانجامد.

پيشروي و توسعه بيابانها  زندگي بيش از 250 ميليون نفر را در سراسر جهان مستقيماً تحت تاثير قرار  داده و در عين حال زندگي قريب يك ميليون نفر را در بيش از صد كشور به مخاطره مي اندازد.

راه حل بديع و مبتكرانه

بیابان زدایی به منظور تضمين حاصلخيزي دراز مدت در مناطق مسكوني نواحي مربوطه، ضروري است.متاسفانه تلاشهايي كه در راستای بیابان زدایی در گذشته صورت پذيرفته همگي به شكست انجاميده و معضل فروسائي زمين در سراسر نقاط دنيا رو به وخامت گذارده است. به دنبال نياز به يافتن راهكاري تازه و نو، دولتهاي 170 كشور جهان، در ماه مارس سال 2002 ميلادي به كنوانسيون  بیابان زدایی سازمان ملل متحد پيوسته اند.

هدف از انعقاد كنوانسيون بیابان زدایی ارتقاء اقدامات موثر از طريق  برنامه هاي محلي مبتكرانه و نيز همكاريهای حمايتی بين المللي است.

 به موجب  كنوانسيون بیابان زدایی هرگونه تلاش در جهت محافظت از زمينهاي مناطق خشك در دراز مدت انجام خواهد گرفت  چرا كه عوامل دخيل در پيدايش اين فرآيند، متعدد و در عين حال بسيار پيچيده مي باشد و پهنه گسترده اي را در بر مي گيرد كه مسائلي  نظير  الگوهاي تجارت جهاني و روشهاي ناپايدار مديريت اراضي را در خود جاي داده است. در اين راستا تغييراتي بس شگرف و به معناي واقعي كلمه چه در سطح محلي و چه در سطح بين المللي مي بايست صورت پذيرد.

 روز جهانی بیابان زدایی

جهت پيشروي بيابانها تنها هنگامي معكوس مي گردد كه تغييرات شگرف در گرايشها و رفتار هاي محلي و بين المللي پديد آيد. اين تغييرات قدم به قدم ما را به بكار گيري پايدار زمين و امنيت غذايي براي جمعيت در حال رشد جهان رهنمون مي سازد.

به اين ترتيب بیابان زدایی به معناي واقعي تنها بخشي از هدفي به مراتب عظيمتر است و آن عبارتست  از توسعه پايدار كشورهاي متاثر از خشكسالي و پيشروي بيابانها.

تجارب ايران در امر بيابان زدایی

فلات مركزی ايران يكي از معروفترين مناطق خشك جهان محسوب مي شود. اين كشور با مساحت 165 ميليون كيلو مترمربع در جنوب غربي آسيا و در نوار خشك جهان قرار گرفته است. 80% از كل سرزمين ايران  از آب و هواي خشك و نيمه خشك برخورداراست و به اين ترتيب در معرض خطر فرآيند  پيشروي بيابانها قرار  دارد.

                 عليرغم اينكه عوامل زيست محيطي، تغييرات آب و هوايي و كمبود بارش كافي  نقشي به سزا در                             فروسايی زمين و پيشروي بيابانها دارند، در برخي از موارد فعاليتهاي انساني را نيز بايد در زمره اين گروه                   قرار داد. فرآيندهاي  فروسايي زمين و  پيشروي بيابانها در ايران در دهه هاي اخير به دليل عوامل ذيل تسريع گرديده است:

الف. جمعيت ايران در ظرف 20 سال گذشته دو برابر شده است. در همين راستا نياز به محصولات كشاورزي و فرآورده هاي روستايي مردم را مجبور به استفاده از زمين نموده است تابدون توجه به پتانسيل و ميزان حاصلخيزي جنگلها ومراتع  آنها را به زمينهاي زراعي تبديل نمايند.

ب. چراي بيش از حد دامها در مراتع و استفاده بي رويه از اين مناطق بسيار شايع است .  

پ. استفاده بي رويه از چوب درختان و گياهان براي مصارف خانگي نظير پخت و پز و سيستم حرارتي منازل به همراه استفا ده بي رويه از منابع آبي راه را بيشتر به سوي فروسائي زمين فراهم مي نمايد.

ت. آوارگان به دليل برطرف كردن نيازهاي خود در زمينه هاي تامين سوخت، كشاورزي و پرورش گياهان در  فروسايي حدود 2/1 ميليون هكتار از منابع طبيعي سهيم بوده اند.

خط مشي ها و برنامه هاي دولت جمهوري اسلامي  ايران در احيا و گسترش منابع طبيعي قابل بازيافت با توجه ويژه نسبت به كنترل پيشروي بيابانها به شرح ذيل مي باشد:‌

١.  بكارگيري رسانه هاي ارتباط جمعي و ساير رسانه ها به منظور افزايش آگاهي عموم پيرامون اهميت منابع طبيعي قابل بازيافت و خطرات ناشي از پيشروي بيابانها.  

٢.  تسريع روند توسعه اقتصادي ـ اجتماعي در مناطق روستايي به منظور جلوگيري از مهاجرت  كشاورزان و  دامداران به شهرهاي بزرگ و مراكز شهري.

٣. حفاظت از محيط زيست و برقراري ثبات در آن.

٤.  احيا و بازيافت زمينهاي فروسائي شده.

۵. توسعه صنعتي با بكارگيري فناوري  سازگار با محيط زيست .

6.  تثبيت ريگهاي روان به منظور كاهش تاثيرات منفي بر زمينهاي زراعي، مناطق مسكوني، مناطق سوق الجيشي، جاده ها و ساير تاسيسات زير بنايي كه از نظر اقتصادي ارزشمند تلقي مي شوند.

7. تشويق مشاركتهاي مردمي در مراحل تصميم گيري و اجراي برنامه ها ي مربوطه.

بیابان زدایی مساله اي جهاني بوده و تنها به مناطق جغرافيايي خاص محدود نمي  باشد. در عين حال جمهوري اسلامي ايران فعالانه با كشورهاي متاثر از اين فرآيند و آژانسهاي علاقمند به همكاريهاي دو جانبه، همكاري نموده است. اين خود نشان دهنده تعهدات ايران در زمينه هاي  مذكور و نيز در زمينه ائتلاف جهاني عليه فروسائي زيست محيطي بالاخص بيابانزدايي مي باشد.

.روزجهانی بیابان زدایی گرامی باد

روابط عمومی اداره منابع طبیعی شهرستان مهرستان