سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

 نخل ایرانی یا نخل وحشی (نام علمی  Nannorrhops ritchiana) از خانواده palmaceae به نام محلی ˈداز یا پیشˈ در مناطق مختلف بلوچستان شناخته می شود كه در زبان فارسی به آن ˈنخل پاكوتاه یا نخل وحشیˈ می گویند از درختان بومی ایران و جنوب غربی آسیا است. در گویش محلی به گیاه نر آن پورک و به پایه ماده آن داز می‌گویند. به داز در افغانستان مرز گفته می‌شود.

ˈدازˈ گیاهی است ریزوم دار و فاقد ساقه، دارای برگهای انبوه پنجه ای شكل و بن رست و برگ سبزآبی یا سبز متمایل به سفید كه تا نیمه یا بیشتر طول شكافدار با قطعات داسی شكل و گل آن سفید است.
گاهی طول گونه داز ممكن است تا سه متر برسد و به علت قرار گرفتن در منطقه گرم و خشك سازگاری خوبی با كم آبی و هوای گرم منطقه به ویژه در فصل تابستان دارد.

زمان گلدهی این گونه گیاهی اسفند و فروردین ماه است و رسیدن میوه ها از شهریور تا آبان ماه هر سال است. نخل وحشی یكبار در طول سال در فصل تابستان میوه می دهد، میوه اش ظاهری شبیه میوه درخت كنار وحشی دارد كه به اسم ˈكونلˈ معروف و بسیار شیرین است و دارای مزه‌ای شیرین و مانند خرمالو قدری گس می‌باشد

داز در ایرندگان، ایرافشان، سراوان، ایرانشهر ،نیکشهر و بیشه‌های انبوه به‌ویژه در بستر رودخانه‌ها می‌روید. داز یکی از چهار هزار نوع نخل جهان است که برای تزئین به‌کار می‌رود. در مکران ایران داز چندین نوع است که مردم بومی آن را از برگ آن، استحکام و نوع آن را تشخیص می‌دهند. .

میوه و مغز داخل ساقه داز استفاده خوراكی داردو به نام کوش،بستوک،پنیرک مشهور است و از برگ این درختچه برای بافت نوعی پاپوش بلوچی به نام ˈسواسˈ و ساختن كپر و كلبه بلوچی استفاده می شود و ساقه و چوب(كنده) خشك آن نیز به عنوان هیزم آتش تنور جهت پخت و پز مورد استفاده قرار می گیرد. شیره میوه داز نیز مصرف خوراكی و دارویی دارد و هسته درخت نیز هنگامی كه كاملا می رسد به رنگ قهوه ای تیره و بسیار سخت است كه با تراش سطح آن رنگ سفید داخل هسته نمایان و در این صورت بسیار رنگ پذیر می شود. درختچه دازˈ به عنوان اقتصادی ترین گونه گیاهی در استان سیستان و بلوچستان نقش بسزایی در زندگی روزمره مردم محلی و نیز توسعه صنایع دستی این استان دارد.

تمام قسمتهای درختچه داز مورد استفاده قرار می گیرد ولی كاربردی ترین قسمت آن برگ درخت است زیرا از آن استفاده های فراوانی همچون ماده اولیه صنایع دستی می شود. از برگ این درخت وسایل و ابزار حصیری مختلفی تهیه می‌کنند، از جمله پَربُند که ریسمانی کلفت و محکم برای بالا رفتن از درختان خرما است. چیلِک یا هُژبُر که به عنوان ریسمان از آن استفاده می‌کنند و کَتِل که ظرفی است برای جاسازی خرما با فشار و برای جلوگیری از کرم‌زدگی و نمازی که جانمازی حصیری است از دیگر فراورده‌های دازی هستند. از دانه‌های گرد آن نیز در تهیه تسبیح استفاده می‌کنند. داز نقش بسیار مهمی در زندگی مردم بلوچ به خصوص روستاییان و عشایر دارد بطوری كه از آن برای تهیه خوراك، پوشاك و حتی مسكن در طول تاریخ استفاده شده و می شود.

بیشتر وسایل مورد نیاز روستاییان در منطقه بلوچستان از حصیر زیر پا تا جانماز و ظروف مختلف ویژه نگهداری و حمل انواع مایحتاج عمومی و حتی ایجاد سرپناه از برگ ˈدازˈ ساخته می شود كه البته نیازمند مهارت و ظرافت خاص است.

نام برخی از این صنایع دستی محلی ˈتگرد(حصیر)، روپك (جارو)، تور(كمر بندی كه از آن برای بالا رفتن از درخت نخل و چیدن خرما استفاده می شود)، سواس(نوعی كفش بلوچی كه پا را سرد نگاه می دارد)، كتیر(صندوقچه ای كه زنان بلوچ از آن برای نگهداری وسایل خیاطی استفاده می كنند)، سَپت(سبد بزرگ)، مصله(جانماز)، كَچ(شبیه خورجین)، چیلك(طناب)، گوات گیچن(باد بزن)، تیچك(نوعی غربال)، شاهیم(ترازو)، پرده(پرده حصیری)، كپات (سبد كوچك برای نگهداری خرمای تازه) و سُند(سبدی مخصوص برای محافظت و نگهداری خوشه خرما روی درخت)ˈ را از این جمله میتوان برشمرد.