سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

با توجه به قرار گیری قسمت اعظم ایران در منطقه خشک برای جمع آوری آب باران ساکنین این مناطق از جمله ساکنان منطقه ی بم پشت شهرستان سراوان، از دیرباز از روشهای بومی گوناگونی استفاده نموده اند میتوان از جمله ی این روش ها به سامانه خوشاب در منطقه ی بلوچستان اشاره نمود.خوشاب سامانه ای بسیار قدیمی برای بهره برداری از سیلاب در مناطقی از بلوچستان است که توسط بومیان، در حاشیه یا عرض رودخانه ها و مسیل ها، در دهانه دره های عریض و کم شیب و یا دامنه ها، با هدف کنترل سیل و رسوب، برای کشت سیلابی غلات، حبوبات، صیفی جات و نخیلات ایجاد و از دیواره سنگی یا خاکی به ارتفاع 2 تا 3 متر، زمین زراعی محصور درون دیواره ها به مساحت متوسط 1 هکتار دروازه ی وروردی سیل، سرریز و دریچه تخلیه که غالبا با دست احداث می شود؛ ساخته شده است.

 سامانه خوشاب دانش بومی استحصال آب در مناطق بلوچستان بالاخص منطقه بم پشت شهرستان سراوان می باشد که قدیمی ترین خوشاب در منطقه بم پشت "بان مغول"نام دارد و قدمتی 10هزار ساله دارد. و در سایر مناطق بلوچستان از جمله: شهرستانهای سرباز ، نیکشهر،مهرستان،سورانبسط داده شده است. خوشابها گونه اي سد سنگي خشكه چيني هستندكه با استفاده از تركيب مصالح خاكي و سنگي در دشتهاي حاشيه رودخانه يا پاي كوهها و يا بخشي از بستر عريض رودخانه ها احداث ميگردد مواد حمل شده بوسيله سيلاب در خوشابها ته نشين شده و شرايط مناسبي را براي كشت و زرع فراهم مي آورد. این سامانه عملاً در تغذیه سفره های آب زیرزمینی،کنترل سیل،کاهش رسوب،احیاء پوشش گیاهی، تامین معیشت و ماندگاری مردم در منطقه و  تقویت سفره های آب زیرزمینی موثر بوده است بنابراین میتوان آنرا الگوی سازگار و کارآمد برای توسعه منابع آب و بیابانزدایی در منطقه و مناطق مشابه معرفی نمود. هدف اصلي از احداث خوشاب تبديل اراضي شني و سنگلاخي به اراضي مناسب براي كشت و كار از طريق سيلگيري و رسوبگذاري تدريجي است. به غير از آن ميتوان به كنترل سيلاب، رسوبگيري از جريانهاي گل آلود و تغذيه آبخوان نيز اشاره كرد. 

در حال حاضر از این سامانه در احداث سازه های آبخیزداری در منطقه مورد نظر الگو سازی شده است.که در کنترل سیلاب و جلوگیری از تخریب مناطق پایین دست موثر واقع گردیده است. در تلفیق دانش بومی خوشاب و احداث سدهای آبحیزداری میتوان به نکاتی اشاره نمود: اثر مثبت این سامانه بر کاهش تخریب سرزمین که؛ بطور متوسط در محدوده هر خوشاب 15000 تن رسوب انباشته می شود و خوشابها علاوه برکنترل رسوب و حفاظت خاک باعث کنترل و کاهش هرزآبها و نفوذ هرچه بیشتر آب به لایه های زیرین خاک و تقویت مصنوعی سفره های آب زیرزمینی میگردند و با توجه به کارایی که خوشابها در بخش کشاورزی دارند امکان کاشت گونه های گیاهی سازگار با منطقه در آنها فراهم است که باعث تنوع گونه های گیاهی می شود لذا این امر خود در تنوع جانوران نقش دارد در نتیجه باعث تنوع زیستی می شود. خوشاب ها در شرایط وقوع سیل در مقابل آن مقاومت میکنند و در مواقع خشکسالی درختان و گونه های موجود در محل خوشاب بدلیل وجود رطوبت حفظ میشوند.